SUBOTIČKA SINAGOGA! Secesijski dragulj koji odoleva vremenu (FOTO)

Secesijski dragulj, hram vere i kulture, mesto gde svakom turisti koji dođe u Suboticu zastaje dah od prizora i vraća daleko u prošlost kroz istoriju.

Upravo takvo mesto je subotička Sinagoga druga po veličini sinagoge u Evropi, posle budimpeštanske, čak i jedina sačuvana sinagoga građena u stilu secesije.

Sinagoga je podignuta 1903. godine u mađarskoj varijanti secesije. Subotička jevrejska zajednica preuzela je drugonagrađeni rad na segedinskom konkursu za izgradnju Sinagoge. Sinagoga je podignuta prema projektima peštanskih arhitekata Marcela Komora i Dežea Jakaba, koji su takođe autori subotičke Gradske kuće i banjskih objekata na Paliću.

Mnogi se slažu da je ovo jedna od “najlepših Sinagoga u ovom delu Evrope” ali je i primer jednog zanimljivog fenomena. Naime, Jevreji, u to doba konačno su prihvaćeni u sredini u kojoj su živeli i ravnopravni sa ostalim stanovništvom, stapali su se sa okolinom i počeli su da se asimiluju. Taj period karakteriše njihov dvojni identitet, jer svoje jevrejstvo nisu potpuno napustili, ali nisu postali ni pravi pripradnici tada mađarske države. U izgledu subotičke Sinagoge ogleda se ovaj dualizam. Osnovni elementi kao što su konstrukcija građevine ili organizacija prostora, nisu autohtoni kao što ni jevrejski narod nije samonikao na ovima prostorima. S druge strane, bogata spoljnja i unutrašnja dekoracija, najznačajniji element mađarske varijante secesije – direktno su inspirisani mađarskom narodnom umetnošću. Primenjujući novi nacionalni stil u projektovanju Sinagoge, Jevreji, naručioci i arhitekte, želeli su da kroz jezik arhitekture naglase prisustvo, pripadnost i značaj jevrejske zajednice u gradu.

Sredstva za izgradnju Sinagoge i pratećih objekata oko nje prikupljena su prodajom budućih mesta u Sinagogi i obveznica. To su bila ograničena sredstva, tako da je u poređenju sa segedinskom Sinagogom koja ima približan broj mesta, izgradnja subotičke Sinagoge je bila pet puta jeftinija. Na sreću, arhitektonska i umetnička vrednost nije proporcionalna utrošenim sredstvima, tako da subotička Sinagoga prednjači po arhitektonskom jeziku, jednostavnosti i čistoti umetničkog izraza.

Čin svečanog otvaranja Sinagoge nije bio praznik samo za jevrejsku zajednicu, već za ceo grad. Pišući mnogo godina kasnije o izgradnji Sinagoge, rečeno je da ambicija jevrejske zajednice nije bila da izgradi samo bogomolju, već hram-palatu koja će biti spomenik zajednici, ali i građevina koja će krasiti grad.

Sinagoga je mogla da primi 1400 vernika, 850 muškaraca u prizemlju i 550 žena na galeriji. O njenoj veličini svedoče i podaci da je visina unutrašnjeg prostora 23 metra, a raspon kupole 12,6 metara. Spoljna visina objekta je 40 metara. Vitraži su izrađeni u peštanskom ateljeu Mikše Rota, a fasadna dekoracija i crep u pečujskoj fabrici keramike Žolnai. Tipična za mađarsku varijantu secesije, floralna dekoracija u vidu paunovog pera i stilizovanih cvetova nalazi se na fasadama, vitražima, mobilijaru i oslikanim zidovima. Kod subotičke Sinagoge treba naglasiti još i avangardnost njene konstrukcije, upotrebu novih materijala i tehnologije, kao i vrhunsko prožimanje njene funkcije i forme. Unutrašnji prostor, koncipiran kao šator, trebalo je da asocira na starozavetna vremena, a blistava harmonija boja u unutrašnjosti sinagoge trebalo je da kod vernika budi osećanje radosti.

Nakon Drugog svetskog rata, mali broj preživelih subotičkih Jevreja nije mogao ni da ispuni ni da održava ovaj objekat. Godine 1976. Sinagoga je prešla u ruke grada. Krajem osamdesetih godina prošlog veka u Sinagogi su se održavale pozorišne predstave. Danas je subotička Sinagoga, nakon detaljne rekonstrukcije fasde i enterijera koja je završena 2018. godine, jedna od najvećih atrakcija u gradu.

Sinagoga se može posetiti od utorka do petka od 10:00 do 18:00, a subotom i nedeljom od 10:00 do 14:00 časova.

„Tekst je objavljen u sklopu projekta koji se sufinansira sredstvima iz budžetaGrada, a na osnovu Rešenja o raspodeli sredstava budžeta Grada Subotice za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2021. godini, donetog od strane Gradonačelnika Grada Subotice. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.“

(Espreso)