DVE DINASTIJE BORAVILE SU I SAGRADILE DVOROVE NADOMAK BORA: Brestovačka banja krije istorijske priče!

Brestovačka banja jedna je od tri "Dvorske Banje" u Srbiji.

Nalazi se u planinskom kraju Timočke krajine, u samom središtu vulkanske oblasti crnog Timoka, udaljena je samo 8 kilometara od Bora, na 385 metara nadmorske visine.

Po svemu sudeći, Brestovačka banja, bila je poznata još za vreme Rimljana. Koristili su je i kao kupalište i kao lečilište. Nakon Rimljana banju su koristili i posećivali i Turci.

Za njenu lepotu i lekovitost znali su i predstavnici obe kraljevske dinastije - Obrenović i Karađorđević.

Po oslobođenju Srbije od Turske, u banju je počela da dolazi kneginja Ljubica, žena kneza Miloša. Kasnije je i sam knez Miloš vrlo često navraćao i boravio u banji, u te svrhe je sebi sagradio i konak.

KONAK KNEZA MILOŠA

Konak kneza Miloša jedna je od reprezentivnijih gređevina srpske građanske arhitekture prve polovine 19. veka, a sagrađen je 1837. godine.

Konak je prizemna zgrada pravougaonog oblika, zidana u bondruku sa profilisanim gredama od hrastovine na uglovima, koje imaju i konstruktivnu i dekorativnu funkciju. Levo od ulaznih vrata smešten je doksat, a po dijagonali na suprotnoj strani objekta je skromna odžaklija – kuhinja.

Unutrašnjost predstavlja skladnu celinu koju čine ukupno pet prostorija – veliki hol i četiri sobe, prostor u kome je smeštena izložba „Brestovačka Banja u doba kneza Miloša“, Muzeja rudarstva i metalurgije u Boru.

Pomenuta ekspozicija pruža informacije posetiocima o boravcima kneza Miloša u Brestovačkoj banji, kao i o značajnim ličnostima društvenog, političkog i kulturnog života Srbije iz vremena kneza Miloša. Posetioci putem ove ekspozicije mogu da se upoznaju i sa načinom odevanja kneza Miloša i građanske klase, ali i uniformama Miloševe garde i bande.

Dolazak i interesovanje kneza Miloša za Brestovačku banju potaknuti su interesovanjem za izvore lekovite vode poznate još od starih Rimljana, koje su svojevremeno koristili i Turci.

Istorijski spisi iz 1834. godine svedoče o tome da je u Brestovačkoj banji kneginja Ljubica Obrenović sa begovima i svojim sinovima Milanom i Mihajlom Obrenovićem boravila baš na ovom mestu.

Knez Miloš Obrenović boravak u Brestovačkoj banji koristio je za odmor. Svakodnevno je boraveći tu odlazio u hamam koji se nalazi preko puta samog konaka, a lekovite vode Brestovačke banje pokazale su se kao lekovite za reumu od koje je bolovao.

U to vreme podignuta je i jedna zgrada za siromašne bolesnike. Vremenom su ovde objekte gradili članovi dinastije Obrenović i Krađorđević, pa je Banja postala poznata i van granica Srbije. Ona je ujedno bila omiljeno lečilište i letovalište srpskih vladara.

Konak kneza Miloša danas je kulturno - istorijski spomenik.

DVOR KNEZA ALEKSANDRA I KARAĐORĐEVIĆA

Knez Aleksandar I Karađorđević, takođe, je bio upoznat sa blagodatima Brestovačke banje.

Na dve godine pre pada vladavine dinastije Krađorđević 1856. godine, knez Aleksandar daje nalog za izgradnju dvorca u okviru Brestovačke banje, koji je u to vreme važio za jedan od najmodernijih objekata u svim banjama u Srbiji. Ispred dvorca nalazilo se malo dvorište i zasvođena kapija.

Od 1842. do 1858. godine, za vreme vladavine Kneza Aleksandra I Karađorđevića, banju su posećivali pripadnici vladarske porodice, znamenite i ugledne ličnosti tog vremena, što je Brestovačkoj banji donosilo epitet popularnog mesta.

Knez je leto provodio u kupanju i odmoru, a povremeno je uz pratnju prijatelja odlazio u lov na divljač, kojom je okolina Brestovačke banje bila bogata, a život na dvorcu bio je organizovan po ugledu na evropske dvorove i ceremonijale na njima.

Osim dvorca, Knez Aleksandar I Karađorđević, izgradio je i niz pratećih objekata u neposrednoj okolini. Bili su to "Ađutanski konak" i "Vidikovac". Ovi objekti danas, nažalost, više ne postoje. Takođe, velika poplava koja je pogodila ovaj prostor početkom 20. veka uništila je veliko dvospratno zdanje poznato pod imenom "Konaci kneginje Ljubice".

Na srpski presto dinastija Obrenović vraća se 1858. godine, a Karađorđevići se od tada više nisu vraćali u banju.

Dvorac kneza Aleksandra I Karađorđevića i danas se nalazi u samom centru Brestovačke banje. Građen je pod uticajem romanske arhitekture koja je u to vreme dominirala u zapadnoj Evropi.

Osnova zgrade je pravougaonog oblika. Prizemlje je izgrađeno od kamena dok je sprat građen od opeke. Spoljni i unutrašnji zidovi su debeli. Dvorac se sastoji se od prizemlja i jednog sprata. U prizemlju se nalazi prostran hol i dve prostorije. Iz prizemlja se na sprat stiže kamenim, monumentalnim stepenicama. Na spratu se nalazi salon sa balkonom i četiri sobe.

Prva rekonstrukcija dvorca rađena je 1969. godine.

Naime, podzemne vode, tragači za blagom i vreme, učinili su da dvorac gotovo u potpunosti propadne.

Zavod za zaštitu spomenika u Nišu je prema idejnom projektu izvršio kompleksnu rekonstrukciju letnjikovca, kako se ovo kultirno - istorijsko dobro ne bi urušilo i u potpunosti propalo.

Ova obnova započeta je u avgustu 2007. godine, a završena je 2009. Svečano otvaranje upriličeno je 29. oktobra 2009. godine.

Unutar dvorca nalazi se stalna postavka predmeta i dokumenata iz vremena dinastije Karađorđević. Na donjem spratu dvora bivala su upriličena venčanja u novije vreme, dok je nekoliko soba na gornjem spratu korišteno za različite muzejske postavke.

Rezidencija kneza Aleksandra I Karađorđevića od 22. juna 1949. godine nalazi se pod zaštitom države, a Zavod za zaštitu spomenika kulture u Nišu proglasio ga je kulturno - istorijskim dobrom.

Mnogi banjski lekari osvedočili su se u lekovitost i blagotvornost voda u Brestovačkoj banji, o čemu su ostali brojni rukopisi.

Bogatim šumskim okolišom, tremlanim izvorima, kao i povoljnom klimom i čistim azduhom Brestovačka banja uvrstila se u oaze mira, blagodeti i zdravlja.

Tekst je objavljen u sklopu projekta "Bor - Moj grad" podržanog od strane Opštine Bor. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

Bonus video:

TAJNE NARODNOG MUZEJA: Predstavljamo vam eksponate arheološkog odeljenja!