"U DANIMA VELIKE ZAGAĐENOSTI UČESTALIJI INFARKTI": Doktorka Plavšić nam je otkrila sve UŽASE AEROZAGAĐENJA u Srbiji

Kako pokazuje najnoviji izveštaj, zagađenje vazduha je jedan od deset glavnih globalnih faktora rizika po zdravlje.

Smatra se da je širom sveta oko 7 miliona ljudi umrlo ranije zbog zagađenja, a aerozagađenje je klasifikovano i kao vodeći ekološki uzrok za rak .

Nekoliko godina unazad Srbija je na samom vrhu neslavne lestvice država sa najvećim aerozagađenjem, a zbog ovog višedecenijskog problema privlači pažnju i svetske javnosti.

Godišnji izveštaj o stanju kvaliteta vazduha u Srbiji za 2020. godinu, koji objavljuje Agencija za zaštitu životne sredine, pokazuje da su građani mnogih mesta širom države bili izloženi lošem kvalitetu vazduha.

Prema istraživanju Globalnog saveza za zdravlje i zagađenje IZ 2020, Srbija je prva u Evropi i deveta u svetu po smrtnosti usled različitih vidova zagađenja, pre svega zbog zagađenosti vazduha. U svetu, od posledica zagađenja godišnje umre 8,3 miliona ljudi.

Usled različitih vidova zagađenja životne sredine, u Srbiji godišnje prerano umre 12.000 stanovnika. To našu zemlju stavlja na prvo mesto u Evropi, ali i kao jedinu evropsku državu, među prvih deset u svetu.

Kako ističe doktorka Plavšić za Espreso aerozagađenje dovodi do skoro 14.000 hospitalizacija zbog akutnih bolesti ili pogoršanja hroničnih bolesti stanovnika.

Iz godine u godinu problemi sa zagađenjem vazduha su sve veći, a time raste i rizik po zdravlje.

Tokom jeseni i zime sve oči su uprte u glavnog krivca - grejnu sezonu. Međutim, zbog toplog vremena ona je ove sezone odložena, ali zagađanje je bilo prisutno.

- Problemi sa aerozagađenjem svake godine postaju sve veći i počinju sve ranije. Ove godine je Beograd bio na prvom mestu u svetu po aerozagađenosti još 12. oktobra kada grejna sezona, koja se označava kao najveći krivac za loš vazduh, nije ni počela. Sa dolaskom hladnijih dana pojavljuju se i češće respiratorne infekcije izazvane virusima. U kombinaciji sa lošim kvalitetom vazduha, prepunim toksičnih čestica PM2,5 i PM10 kao i mnogobrojnih drugih štetnih materija, respiratorna infekcija može samo da se pojavi brže i u težem obliku nego što bi bila da nam je vazduh bar malo čistiji, navodi za Espreso prim. dr Slavica Plavšić specijalista za plućne bolesti.

Zbog svega navedenog nameće se pitanje da li će zagađenje pogoršati stanje osobe koja ima grip.

- Dokazano je da se virus gripa vezuje za ove toksične čestice izazivaći veće respiratorne i druge probleme nego što bi bile u uslovima dobrog kvaliteta vazduha, kaže doktorka Plavšić.

Pitali smo i da li zdrav čovek može da oboli samo zbog zagađenja vazduha.

- Zdrav čovek, bez pridruženih bolesti, u uslovima velike aerozagađenosi oseća akutne tegobe: iritaciju očiju i nosa, kašljucanje, smrad, nelagodnost jer ne može da diše punim plućima. Međutim, štetno dejstvo aerozagađenosti je kumulativno i ako zdrav čovek živi i radi u takvim uslovima sigurno će se posle nekoliko godina razboleti od neke respiratorne, kardiovaskularne ili cerebrovaskularne bolesti. Poznato je da postoje mnoge profesionalne bolesti -pneumokonioze koje se javljaju kod radnika koji rade u uslovima velike zagađenosti. Najopasnija od njih je azbestoza kod radnika koji rade sa ovim materijalima za koje je dokazano da su kancerogeni, ističe naša sagovornica.

Šta je azbestoza?

Azbestoza je plućna bolest uzrokovana udisanjem azbestnih vlakana te spada u kategoriju pneumokonioznih bolesti koje uzrokuje prašina. Dugotrajna izloženost tim vlaknima u plućima može uzrokovati stvaranje ožiljaka (fibroza pluća) i nedostatak zraka (dispneja).

Simptomi mogu varirati od blagih do teških, a obično se pojavljuju nakon mnogo godina izloženosti. Pneumokoniozu ćete najlakše prepoznati po glavnom simptomu – kratkoći daha.

Azbest je prirodni mineral otporan na toplinu. U prošlosti se koristio u proizvodima kao što su ploče za izolaciju, cement ili pločice.

Većina ljudi s azbestozom obolela je na poslu pre nego što se počelo regulisati korišćenje azbesta i azbestnih proizvoda sredinom 1970-ih. Lečenje se temelji na olakšavanju simptoma.

Azbestoza je učestalija kod muškaraca. Razlog leži u tome što se muškarci često bave poslovima u kojima su izloženiji različitim vrstama prašine pa tako i azbesta. Ugrožene profesije su brodogradnja, automobilska i tekstilna industrija te građevinarstvo.

Kako zapravo zagađenje utiče na zdravlje?

Prema SZO glavni zagađivači su zagađene čestice, prizemni ozon, ugljen monoksid, sumpor oksidi, azotni oksidi i olovo.

Zagađene čestice potiču od materija koje su nalaze u vazduhu, a potiču od prašine, organskih isparljivih jedinjenja, dima, ugljovodonika i halogenih derivata i sve te materiju utiču negativno na naše zdravlje.

Za svaki od zagađivača postoje doze koje su štetne za zdravlje, odnosno one koje su prihvatljive. Najnegativniji efekat ispoljavaju na disajne organe i na kardiovaskularni sistem (srce i krvni sudovi).

- Sitne toksične čestice i gasovi svojim dugotrajnim i ponavljanim dejstvom dovode do oštećenja epitela malih disajnih puteva. Iz najsitnijih disajnih puteva zatim ulaze u najsitnije krvne sudove stvarajući njihova oštećenja i posledične tromboze. Nakon akutnih tegoba, vremenom nastaju i hronični zdravstveni problemi pre svega respiratornog trakta kao što su hronična obstruktivna bolest pluća -HOBP, kao i najsmrtonosniji karcinom pluća. Kod dece se znatno povećava procenat obolelih od bronhijalne astme.

Infarkti, neplodnost, prerana demencija, Alchajmerova bolest...

U danima velike aerozagađenosti učestaliji su infarkti, a lekarima se najpre javljaju pacijenti zbog respiratornih tegoba.

- U uslovima velike aerozagađenosti lekarima se najpre javljaju pacijenti sa respiratornim simptomima, ali najčešće umiru od infarkta srca ili cerebrovaskularnog insulta-šloga. U danima velike aerozagađenosti učestaliji su infarkti miokarda i CVI (cerebrovaskularni insulti-šlog), zatim druge kardiovaskularne bolesti, kao i razna oštećenja CNS-a (centralnog nervnog sistema), ističe doktorka.

Doktorka Plavšić napominje da otrovne supstance dospevaju do mozga, oštećuju nervne ćelije i izazivaju različita neurološka oboljenja, među kojima i preranu demenciju i Alchajmerovu bolest.

- Od metaboličkih bolesti, kao posledica aerozagađenja, najčešći je diabetes melitus. Aerozagađenje dovodi i do poremaćaja reproduktivnih organa i kod muškaraca i kod žena izazivajući sterilitet. Kod trudnica može doći do preranog porođaja ili oštenja ploda, kaže sagovornica.

Najosetljivija populacija su, kako kaže doktorka, deca, trudnice, hronični bolesnici i stariji građani.

- Najugroženije kategorije su mala deca kojima pluća još nisu dovoljno razvijena, zatim trudnice i hronični bolesnici. Oni treba da obrate posebnu pažnju i da prate aplikacije. Kada je aerozagađenje najveće, ne bi trebalo da izlaze napolje bez preke potrebe, napominje doktorka Plavšić.

Kako se zaštiti od aerozagađenja?

Najbolja zaštite kada boravite napolju tokom zagađenih dana su specijalizovane maske sa filterom. Ipak, neretko ni to nije dovoljno.

- Zdravi ljudi bi trebalo da smanjuju ili izbegavaju veće fizičke aktivnosti na otvorenom u periodima visokog stepena aerozagađenosti. Npr. trčanje zahteva veću potrošnju vazduha, samim tim se i unosi veća količina štetnih čestica i gasova, naglašava doktorka za Espreso.

Obične hiruške maske, dodaje doktorka, su slaba zaštita, maske N 95 pružaju dosta bolju zaštitu, a u kućama i stanovima samo donekle mogu da pomognu prečišćivači vazduha sa kvalitetnim hepo filterima, ali oni su veoma skupi.

- Nažalost, pojedinci vrlo malo mogu da urade za sebe dok se užasni, višedecenijski problemi aerozagađenja ne reše sistematski na nivou države. Sve je to mnogo jeftinije od lečenja, odsustvovanja s posla ili prevremenih smrtnih ishoda velikog broja građana, zaključuje doktorka Slavica Plavšić.

(Espreso)