TUGA IMA PET FAZA: Četvrta je NAJGORA!

Tugovanje ili žaljenje je znak psihičkog zdravlja koje se javlja nakon smrti ili gubitka osobe koju smo poznavali (smrt, rastava, nestanak), a intenzitet tugovanja zavisi od vrste odnosa s tom osobom i stupanju bliskosti.

Način i dužina žalovanja su individualni, iako postoje neke stvari koje su svima njima zajedničke. Kod nekih ljudi žaljenje počinje odmah nakon gubitka (postoji i preuranjeno žalovanje, na primer kad porodica zna da će vrlo bolesni član uskoro umreti), a kod nekih je odgođeno. Većina psihologa slaže se kako se žaljenje sastoji od pet faza: neverica, tuga, ljutnja, depresija i prihvatanje.

Nekoliko novijih istraživanja na uzorku ispitanika koji su izgubili blisku osobu zbog bolesti sa smrtnim ishodom ili zbog drugih prirodnih uzroka pokazalo je da je prihvatanje proces koji obično završava u vremenu do dve godine nakon smrti. Neke smrti se nikad ne prebole do kraja (najčešće kad roditelji izgube dete), ali dve godine su vreme u kojem bi osoba trebala da nađe načina da život svede na podnošljiv i prihvatljiv ritam, odnosno da se vrati takozvanom normalnom životu.

Kao i ostali psihički procesi, i žaljenje se proživljava kao lično iskustvo. Neki ljudi prolaze kroz proces žaljenja brzo, bez zadržavanja, te ponekad mogu osetiti i razlikovati faze kroz koje prolaze. Ponekad se dogodi da se čovek zadrži na nekoj fazi duže što može uzrokovati unutrašnje konflikte i anksioznost.

Rituali tugovanja i žaljenja itekako su bitni. Nemoguće i iracionalno je očekivati nakon gubitka supružnika zatvaranje knjige dotadašnjeg života. Neka poglavlja i stranice te knjige ponekad će biti puni čežnje, tuge, ljutnje... Ali prihvatanjem svih stranica te knjige, vremenom će vaša priča imati više boja, više nade i optimizma, tvrde stručnjaci.

Početna faza koja se javlja kod gubitka koji je šok. Šok se može pojaviti i u situacijama kad je takav ishod bio i očekivan, zbog teške bolesti ili povrede. Uz šok se pojavljuje i neverica gubitka voljene osobe pa se čini kao da je ta osoba tu negde prisutna. Negiranje gubitka može se dogoditi kad je događaj bio iznenadan.

Druga faza može se razvijati u obliku protesta, ljutnje i ogorčenja. Tad se često mogu čuti pitanja koje ožalošćeni postavlja: "Pa zašto baš meni... Što sam skrivio." Ta ljutnja može biti usmerena u različitim smerovima, prema sebi, osobi koje nema ili okolini. Ponekad se ljutnja prema sebi može zadržati u smislu autodestrukcije, anksioznosti, osećaja jeze, straha, tjeskobe, pa i panike.

Treća faza može se opisati kao odugovlačenje spoznaje, iako pojedinac već uviđa da se gubitak dogodio. To su trenuci kad se osobi može pomoći da osvesti i pomalo prihvati gubitak.

Četvrta faza mogla bi se nazvati i depresivna faza. Događa se da obrambeni mehanizam slabi i ožalošćenom se čini kao da"‘gubi bitku." Osoba se prepušta tjeskobi, apatiji, pa i iracionalnim stanjima. Ovo stanje može duže potrajati.

Peta faza opisuje se kao spoznaja i prihvatanje gubitka. Dobro je da se pre ili kasnije prihvati gubitak voljene osobe i da se nađe neki način da se žalost i depresivne misli preoblikuju u pozitivnije. Tako se može izaći iz začaranog kruga.

Nepreboljena trauma vodi u tešku depresiju

Decu treba naučiti da su smrt i gubici prirodni procesi koji se događaju, tužni su, ali s njima se treba nositi. Izbegavanje prolaženja kroz faze tugovanja vodi u bolest, najčešće u depresiju i zavisnosti. Svaku fazu žalovanja važno je proći i prebroditi jer bez toga nije moguće nastaviti "normalan" život.

Ako se žaljenje izostavi, ono može imati negativne posledice i na buduće generacije, što je u knjizi "Žaljenje" objasnio doc. dr. sc. Darko Marčinko, specijalist psihijatar i pročelnik Spec. zavoda za poremećaje hranjenja i personologiju Klinike za psihijatriju Medicinskog fakulteta KBC-a Zagreb.

- Često neprorađeno žaljenje vodi u hronične depresije koje traju kod dela ljudi celi život. Preživeli članovi obitelji prenose, što svesno, što nesvesno, sjenu transgeneracijske traume na nove generacije. Preterana povezanost između članova porodice može voditi slabijem razvoju ličnosti kod novih generacija. Tako nastaju i problemi u ostvarivanju emocionalnih veza, jer su ti novi odnosi opterećeni negativnom senom trauma iz porodične prošlosti. Brojni su nivoi s kojih se može sagledati prisutnost traume i neprorađeno žaljenje s generacije na generaciju. Na površinskom nivou, moguće je pratiti vidljive manifestacije ponašanja kod pojedinih članova porodice. Osim svesnog nivoa, postoji i nesvesni, dublji nivo doživljaja, koja se može doživeti kroz opis atmosfere u pojedinim porodicama. Članovi porodice preterano reaguju na stres i novonastalu situaciju, a posledica su neprorađene traume iz prošlosti - objašnjava Marčinko.

Psihodinamske teorije pokazuju da emocije koje ne mogu biti svesno prorađene u prvoj generaciji prelaze na iduću generaciju, najčešće nesvesnim mehanizmima. Tako dete nesvesnim putem preuzima dio potisnutih i neprorađenih traumatskih iskustava svojega roditelja koji je direktna žrtva traume. Roditelj nesvesno prenosi svoju traumu u detetovu ličnost. Psihološko okruženje može uticati na aktivnost gena te se ovo dejstvo može preneti i na iduće generacije. Rešavanjem i proradom traume u jednoj generaciji omogućuje se boljitak idućim generacijama.

BONUS VIDEO: VODOPAD KULJA IZ NEBODERA! Nije havarija kod komšije, već spektakularni slap od 108 metara! (VIDEO)

(Espreso.co.rs/24sata.hr)